Heroiczne czyny Polaków w drodze do wolności, szarża pod Somosierrą

 opublikowano 30/11/2011 - 15:36

http://blogmedia24.pl/node/53890

 

Jan Leon Kozietulski herbu Abdank w mundurze pułkownika Armii Królestwa

   Dziś , 30 listopada 2011 roku, obchodzimy dwustudwuletnią rocznicę Bitwy pod Somosierrą, gdzie 1 Pułk Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej 1er Régiment de chevau-légers (Polonais) de la Garde Impériale, zdobył   w ciągu ośmiu minut broniony przez armaty Hiszpańskie i 8000 tyś żołnierzy, wąwóz Somosierra na wysokości 1444 metrów, przy 300 metrowej różnicy wzniesień.

 

 Zdobycie wąwozu Somosierra otworzyło Cesarzowi Francuzów Napoléonowi Bonaparte drogę do Madrytu.

 

Największym wrogiem Francji  od zawsze był Anglia. Tak było za Karolingów, Kapetyngów,Walezjuszy,Burbonów. W dniu 6 lipca 1808 roku, na tronie Hiszpańskich Burbonów zasiada starszy brat Cesarza,Józef Bonaparte, Joseph Bonaparte. Był to kolejny krok Cesarza Francuzów do całkowitej blokady Anglii.Na tronie Neapolu zasiada 15 czerwca, szwagier cesarski Joachim Murat, marszałek Francji, książę Bergu.

Zanim Józef Bonaparte przybył do Madrytu, wybuchło tam powstanie narodowe  "Dos de Mayo". Generał Dupont, Pierre-Antoine, książę Dupont de l'Étang  przegrywa bitwę pod Bailén.Kapituluje 22 lipca!, nie wykorzystując  wszystkich szans przebicia się przez pierścień wojsk Castañosa, Francisco Javier Castaños Aragorri Urioste y Olavide, hr. Castaños y Aragones, 1. Diuk Bailén.

 W tej sytuacji Jozef Bonaparte 2 sierpnia ucieka z Madrytu. Na podbój Hiszpanii wyrusza Pan połowy Świata Napoléon Bonaparte. Granice Francusko -Hiszpańską przekracza 30 października 1808 roku. Jego celem jest zdobycie Madrytu i rozprawienie się z powstaniem ludowym. Cesarz postanawia ominąć trakt Valadolid- Segovie. Jego armia maszeruje krótszą drogą przez Lerme i Arande. Krótsza ale górzysta, trudną do prowadzenia armat. Po drodze w górach Ayllon jest przełęcz Somosierra, łącząca się z Guadarrama. Przełęcz jest ufortyfikowana przez hiszpańskiego generała Benito San Juana. Hiszpan  z przełęczy buduje, tworzy  naturalną twierdzę. Na odcinku około 2500 metrów wąskiej krętej drogi, generał Benito San Juan, ustawia szesnaście dział po cztery na każdym stanowisku. Po bokach wzgórz miedzy kamiennymi płotkami, które stanowią naturalne zapory przeciw usuwaniu ziemi obsadza je być może 8 tysiącami żołnierzy, może źle wyszkolonych, ale sprawnie poruszających się w górach. Potrafiących doskonale strzelać. Strzelanie to ich normalne zajęcie, chleb powszedni.

Wielu wybitnych historyków i kronikarzy polskich i francuskich brało się za ten bardzo nośny temat ale niemal każdy opis jest inny.  Francuzi byli gotowi za swym cesarzem przypisać zwycięską szarże armii francuskiej.

Przypisali !

 

Rankiem 30 listopada Cesarz wydał rozkaz  do szturmu. Ruszyły Trzy pułki piechoty, szaserzy oraz francuscy strzelcy konni, Kiedy piechota się podniosła została zasypana gradem kul z armat ustawionych w wąskiej na cztery armaty przełęczy i bocznych umocnień dokonanych przez Hiszpanów. Francuzi nie byli w stanie ustawić swoich armat na wprost przełęczy, Mówmy Francuzom i Światu prawdę. Piechota francuska w popłochu się wycofała. Cesarz zdenerwowany,

Jego piechota ginie ale się nie cofa.

Wysyła generała kawalerii Louisa Pierre Montbruna / zginął pod Borodino / z rozkazem by na baterie uderzył polski szwadron służbowy, którym dowodził Jan Leon Kozietulski, herbu Abdank. Szwadron być może liczył 125 ludzi. Historycy polscy i francuscy, podają mylne informacje, jedni twierdzą, że szwadron Jana Kozietulskiego został wysłany na rozpoznanie terenu i umocnień bitwą, Jeżeli tak  Cesarzu z Ajaccio ; co robił  ppor. Andrzej Marcin  Niegolewski, herbu Grzymała na  czele pół plutonu Wasilewskiego.. Moim zdaniem zdenerwowany Cesarz wysłał szwadron Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej  pod Janem Kozietulskim aby zdobyć cześć drogi o której napisze General Józef  Bonawentura Załuski :

"Droga zwężona w tym wąwozie wiła się na pochyłości między skałami obsadzonymi piechotą, a na czterech jej zagięciach stało po cztery dział, które ją ostrzeliwały we wszystkich jej kierunkach".

 

Cesarz, człowiek, który wojnom się  nie kłaniał, jest coraz bardziej zdenerwowany, wysyła z rozkazem zamiast adiutanta generała  Montbruna, dowódcę straży przedniej, by na wąwóz uderzył polski szwadron służbowy 1 Pułku Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej pod Janem Leonem Kozietulskim, który w tym czasie dowodzi w zastępstwie generała Ferdynanda Ignacego Stokowskiego , Szefa szwadronu 1 Pułku Szwoleżerów- Lansjerów, barona Cesarstwa /1811 r /. Ignacy Stokowski jest jeszcze we Francji. Generał Montbrun, doświadczony kawalerzysta, ośmiela się powiedzieć Cesarzowi, ze atak kawalerii jest szaleństwem. Opinie tę popiera, szef sztabu armii, Marszałek Cesarstwa Louis Alexandre Berthier, książę Neuchâtel i Wagram, diuk Valengin. Pierwszy Marszałek Cesarstwa, wyniesiony w 1804 roku. Zirytowany Cesarz syczy przez zęby :

zostawcie to Polakom; Laissez faire aux Polonais.

 

 Rozkaz ponownie zawozi major Philippe Paul de Ségur / późniejszy historyk, kronikarz / Major  Philippe Paul de Ségur dołącza do Szwoleżerów Niegolewskiego. Późniejszy Baron Cesarstwa; rozkazuje: 

 

Naprzód; Vive l'empereur !!!.

 

Polscy Szwoleżerowie ruszyli z podniesionymi szablami galopem; bo to droga do wolnej Polski;

 

  Vive l'empereur!!!.

 

Galop 125 pięciu jeźdźców był szalony. Hiszpanie nie trafiają. Ile minut do następnej baterii 2 aż 2. Szwadron nie zatrzymuje się na moment. Padają pierwsi zabici, są ranni. Pod Kozietulskim pada koń.Hiszpanie nie dążą z ładowaniem armat i karabinów. Przyszły Baron Cesarstwa Jan Leon Kozietulski, "galopuje" bez konia "per pedes apostolorum" Trzecia bateria ma dużo czasu wiec strzela celnie. Tu ginie wielu żołnierzy z porucznikiem Stefanem  Krzyżanowskim,rotmistrzem Janem Nepomucenem Dziewanowskim, herbu Jastrzębiec,  Piotra Krasińskiego który zastąpił rannego Jana Kozietulskiego.  Czwarta pnie się do góry, prawie pionowo Szarża szwoleżerów straszliwym galopem prze do przodu

Vive l'empereur!!!. 

 Ci szaleni Polacy, mówi generał Benito San Juan. Był pewny, że bronionego przez niego wąwozu człowiek nie pokona.

Hiszpanie giną od polskich szabel, nie dążą ładować, strzelać. Jest jeszcze czwarta bateria, Polacy nie wiedzą, że ostatnia. Tu szaleje porucznik Andrzej Marcin Niegolewski, Poznańczyk. Pada przygnieciony koniem. Polaków  pozostaje garstka. Hiszpanów jeszcze tysiące. Chcą dobić rannego Niegolewskiego. Nie potrafią. Strzelają, przykładając karabin do głowy, cud. Niegolewski wciąż żyje, przeżyje. Czwarta bateria pada, Hiszpanie, uciekają, żołnierze hiszpańscy osłaniający wąwóz; Około 8 tysięcy Hiszpanów ucieka w popłochu od garstki Polaków, ile ich było? może pięćdziesiąt !!! W czasie ataku na czwartą baterie zostaje ranny dowódca hiszpański generał Benito San Juan. Mimo ran ucieka do  Talavery

Umierający Niegolewski mówi do nachylającego się nad nim marszałka Francji, księcia  Istrii, Jean-Baptiste Bessières szepcze:

"Monseigneur, umieram, oto armaty, które zdobyłem. Powiedz o tym cesarzowi!

 

 Vive l'empereur"

 

Tuż po bitwie Napoleon udekorował rannego  Andrzeja Marcina Niegolewskiego, herbu Grzymała, krzyżem Legii Honorowej.Był to prezent imieninowy

 

"„…Nadjechał cesarz i Krzyżem Legii Honorowej mnie zaszczycił… Ja, najmłodszy oficer pierwszym go jako szwoleżer zdobył, a do tego zdobyłem go w dzień moich imienin. Pierwszy to raz było, żem od ojca nie dostał wiązarka na imieniny, ale za to dostałem go z rąk cesarza… My tylko Polacy tę jak cud nie pojętą szarżę mogliśmy wykonać, my których miłość do oj-
czyzny nie tylko na Sierry, ale i do nowego świata zapędziła z nadzieją, że ojczyznę z jarzma wyswobodzimy…”.

 

 1 grudnia rozkazując płk. Krasińskiemu sformować (za polem bitwy) pułk w szyk bojowy z dobytymi szablami. Gdy padła komenda "baczność", Napoleon zdjął kapelusz i zawołał: "Cześć najdzielniejszym z dzielnych! (fr. Honneur aux braves des braves!), po czym odbyła się defilada lekkokonnych, czemu przyglądała się cała gwardia cesarska wyrażając podziw dla Polaków, którymi dotąd raczej pogardzano. Wśród gwardzistów jął szerzyć się nawet swoisty "kult" lekkokonnych, skutkiem czego wiele późniejszych formacji Wielkiej Armii przyjmowało polskie mundury z charakterystycznymi rogatywkami i polskim krojem mundurów. Najbardziej znaną tego typu formacją był pułk lansjerów holenderskich, których mundury nie różniły się niczym (poza kolorem) od polskich. Znani byli jako "Czerwoni lansjerzy".

 

W dniu 2 grudnia w okolicach Madrytu, Cesarz podyktował treść 13 Biuletynu, oceniając bitwę o wąwóz Somosierrę. Wychwalał Polaków . Ale główną role przyznał generałowi kawalerii Louisowi Pierre Montbrunovi i Majorowi Ségurowi  Było to powszechnie praktykowane w stosunku do Polaków przez Napoleona.

Nie znamy dokładnej liczby zabitych ze  szwadronu Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej  pod Janem Kozietulskim. Ja przyjmuję na 50-60. Jest to norma zabitych w czasie wojen napoleońskich po stronie "Francuzów" Nie znamy dokładnej liczby zabitych, wziętych do niewoli Hiszpanów.

 

Andrzej Marcin Niegolewski, zmarł w 1857 roku w Poznaniu, a pochowany został w grobie rodzinnym w Buku. W 1923 roku jego prochy przeniesiono do Krypty Zasłużonych Wielkopolan w podziemiach kościoła św. Wojciecha w Poznaniu.

 

Andrzej Marcin Niegolewski, Grób

 

Honneur aux braves des braves!!!

Samosierra, mal. January Suchodolski. Obraz przedstawia szturm ostatniej baterii, na ziemi przygnieciony koniem Niegolewski